Podczaski Władysław Ludwik (1791–1865), pułkownik WP, dowódca 20 p. piechoty liniowej w powstaniu listopadowym. Ur. 27 VI w Zdunach koło Łęczycy w rodzinie h. Rola, pochodzącej z pobliskiej miejscowości Podczachy, był synem Stanisława, właściciela majątku Krowica pod Opatówkiem, i Eleonory z Biernackich. Dn. 10 II 1810 wstąpił do wojska, przydzielony do 1 p. piechoty Księstwa Warszawskiego, 21 I 1811 awansował na kaprala, 6 II t. r. na sierżanta, a 4 VI 1811 na podporucznika 5 p. piechoty. W r. 1812 Napoleon wydał rozkaz, aby przy każdym generale francuskim znajdował się jeden oficer polski pełniący służbę adiutanta. P. został przydzielony do gen. E. P. Ricarda, dowódcy 5 p. piechoty, i przy nim odbył kampanię wojenną, odznaczając się zwłaszcza jako łącznik między generałem a marszałkiem M. Neyem. Wsławił się w bitwie pod Krasnoje nad Dnieprem, gdzie z grupką żołnierzy odbił z rąk rosyjskich kilka dział. Następnie marszałek Ney zlecił mu znalezienie przewodnika, który przeprowadziłby korpus na prawy brzeg Dniepru. Na czele oddziału P. wpadł do wsi otoczonej jazdą rosyjską i porwał jednego z mieszkańców, który wskazał im drogę. Z armią gen. Ricarda przez Berezynę, Wilno, Toruń dotarł do Frankfurtu nad Odrą. Dn. 19 X 1812 awansował na kapitana, a 1 II 1813 został przeniesiony z powrotem do 1 p. piechoty. Odbył kampanię 1813 r., ale przed bitwą pod Lipskiem dostał się do niewoli austriackiej i był wysłany na Węgry. Uwolniony w r. 1814, nie wrócił do służby wojskowej; osiadł w swym majątku Łubiec koło Błonia i tam gospodarował.
Po wybuchu powstania listopadowego P. zgłosił się do wojska i 8 XII 1830 w stopniu majora został mianowany szefem batalionu Gwardii Ruchomej obwodu warszawskiego. Wyćwiczony przez siebie w Piasecznie batalion wprowadził do Warszawy. Przy reorganizacji wojska 16 I 1831 batalion ten włączono jako trzeci do 20 p. piechoty liniowej. P. dowodził batalionem w bitwie pod Grochowem (25 II 1831), pod Liwem i Węgrowem (9, 10, 14 IV). Dn. 15 IV 1831 otrzymał nominację na podpułkownika i 20 IV na dowódcę 20 p. piechoty. Uczestniczył w walkach pod Zimnowodą (4 V), Nadborami (25 V), Rzekowem i Ostrołęką (26 V). Po bitwie pod Ostrołęką przydzielony został do korpusu gen. G. Ramorino, dn. 30 VIII 1831 mianowany pułkownikiem, walczył pod Terespolem (2 IX), Józefowem (14 IX), Rachowem i Borowem (16 IX). Dn. 17 IX 1831 przeszedł z całym korpusem do Galicji.
P., internowany przez Austriaków w Brnie na Morawach, następnie uwolniony, 27 III 1832 wyjechał do Francji. Początkowo przebywał w Bourges, gdzie współdziałał w utworzeniu Rady Polaków i wybrany został na jej prezesa. Dn. 22 X 1832 w mieszkaniu gen. J. Dwernickiego zagajał zebranie delegatów poszczególnych Zakładów. W r. 1832 opublikował Coup… d’oeil sur la révolution de Pologne en 1830 et 1831 (Avignon 1832). W sierpniu 1833 władze francuskie mianowały P-ego komendantem burzliwego Zakładu w Bergerac, mniemając, że potrafi go uporządkować. Ale większa część mieszkańców tego Zakładu utworzyła przeciwko P-emu opozycję. Daremnie próbował nakłonić żołnierzy do spokoju. Z racji swych konserwatywnych poglądów nie mógł zdobyć sobie popularności wśród demokratycznej większości w Bergerac. Stał się więc przedmiotem napastliwych krytyk ze strony kolegów i żołnierzy. Zwłaszcza wydawany przez Marcelego Pomaskiego i Edwarda Libena w Mont-de-Marsan „Czas” prowadził przeciwko niemu ostrą kampanię. W tej sytuacji minister spraw wewnętrznych A. Thiers wydał P-emu polecenie rozdzielenia Zakładu. Wydalono wtedy 120 żołnierzy, na co Polacy w departamencie Landes wydali 5 X 1833 edykt, potępiający P-ego «o pogwałcenie praw człowieka, praw Emigracji, praw brata i rodzeństwa», i ogłoszono go «niegodnym imienia Polaka». P-emu miano za złe pokrewieństwo z Teodorem Morawskim (zob.), ostatnim ministrem spraw zagranicznych w powstaniu. Doszło też do zamknięcia „Czasu”. Za P-em ujął się sędziwy gen. Jan Kanty Sierawski i na znak protestu wystąpił w lutym 1834 z Komitetu Dwernickiego, który jego zdaniem okazał się zbyt pobłażliwy w tej sprawie. W r. 1840 P. mieszkał w Paryżu i zbliżył się do obozu Adama Czartoryskiego, lecz nie przejawiał żywszej działalności, choć przez szefa Hotelu Lambert był nawet brany pod uwagę jako kandydat na ewentualny wyjazd do Turcji.
W r. 1848 P. przybył do Krakowa, ale nie uzyskał prawa pobytu. Udał się wówczas do swego kuzyna Teofila Morawskiego (zob.), zamieszkał u niego w Ociążu (pow. odolanowski) i pracował na gospodarstwie. Zmarł P. 27 VIII 1865 w Śliwnikach koło Ociąża, pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu w Ociążu. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Wojska Polskiego (4 X 1831).
P. był żonaty z Julią z Łubieńskich, córką Michała. Młodszy brat P-ego Jakub (zm. 1 IX 1832), właściciel Kruszyny i Białej Szlacheckiej (pow. piotrkowski), w l. 1824–5 komisarz obwodu wieluńskiego, był kapitanem w 14 p. piechoty w powstaniu listopadowym.
Eistrecher w. XIX; Bibliogr. historii Pol. XIX w., I, II cz. 3 vol. 1; – Gadon L., Wielka emigracja w pierwszych latach po powstaniu listopadowym, Wyd. 2., Paryż 1960 s. 292, 422–3, 429, 434; Gembarzewski, Wojsko Pol. 1807–14, W. 1905 s. XXXI; tenże, Wojsko Pol. 1815–30; tenże, Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od 1717 do 1831, W. 1925; Handelsman M., Adam Czartoryski, W. 1949 II 350; Księga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania 1830 roku, Lw. 1881 s. 25, 167; Podczaski J., Kilka słów o pochodzeniu Władysława P-ego h. Rola pułkownika, dowódcy 20 p. p. W. P. w 1831 r., „Mies. Herald.” R. 11: 1932 s. 105–7; Tokarz W., Bitwa pod Ostrołęką, w: Rozprawy i szkice, W. 1959; Wencel-Kalembkowa U., Działalność gen. Józefa Dwernickiego na emigracji w latach 1832–1848, W. 1978 s. 25, 51; Zarys dziejów wojskowości polskiej do r. 1864, W. 1966 II; Ziółek J., Mobilizacja sił zbrojnych na lewobrzeżu Wisły 1830–31, L. 1973 s. 69, 110, 113; – Bartkowski J., Wspomnienia z powstania 1831 i pierwszych lat emigracji, Kr. 1966; Barzykowski S., Historia powstania listopadowego, P. 1884 III, V; Drewnicki L., Za moich czasów, W. 1971 (błędnie podane imię P-ego); Kalendarzyk Pielgrzyma Polskiego na rok 1840, Paryż s. 14; Lelewel, Listy emigracyjne, I 66, 210, 213; Niektóre szczegóły z życia Władysława P-ego, w: Pamiętniki polskie, Wyd. Ks. Bronikowski, Paryż 1844 I 38–44; Potrykowski J. A., Tułactwo Polaków we Francji, Kr. 1974 I 234; – „Kur. Warsz.” 1922 nr 350; – Arch. Pawlikowskich w Zakopanem: sygn. Eh VII rkp. 914, 915, 920; B. Pol. w Paryżu: Kontrola pierwsza oficerów wojska polskiego z 1831 r., rkp. sygn. 387 k. 123.
Jan Ziółek